Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu

Okuma süresi: 2 dakika

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu; toplumda yaygın olarak rastlanan ve yaşam kalitesini düşüren bir nörogelişimsel bozukluktur.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve genellikle yetişkinlik döneminde de devam eden nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi belirtilerle karakterizedir.

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu belirtileri

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun belirtileri, dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik olmak üzere üç ana kategoriye ayrılır. Bu belirtiler her bireyde farklı derecelerde ve kombinasyonlarda görülebilir.

Dikkat Eksikliği Belirtileri

• Odaklanma Zorluğu: Özellikle uzun süreli dikkat gerektiren görevlerde dikkatin dağılması.
• Detaylara Dikkat Etmeme: Okul ödevlerinde, işte veya diğer aktivitelerde dikkatsizce hatalar yapma.
• Organizasyon Problemleri: Görevleri ve aktiviteleri organize etmede güçlük çekme.
• Görev Tamamlamada Zorluk: Başlanan işleri bitirmekte zorlanma.
• Unutkanlık: Günlük aktivitelerde unutkanlık, önemli randevuları veya görevleri unutma.

Hiperaktivite Belirtileri

• Hareketlilik: Yerinde duramama, sürekli hareket etme ihtiyacı.
• Sessiz Aktivitelerde Zorluk: Sessiz ve sakin kalmayı gerektiren aktivitelerde zorlanma.
• Aşırı Konuşma: Çok konuşma ve başkalarını dinlemekte zorluk çekme.

Dürtüsellik Belirtileri

• Sabırsızlık: Sıra beklemekte zorluk çekme.
• Düşünmeden Hareket Etme: Sonuçlarını düşünmeden ani kararlar verme veya hareket etme.
• Başkasının Sözünü Kesme: Konuşmaları veya oyunları sürekli olarak bölme.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Nedenleri

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunun rol oynadığı düşünülmektedir.

• Genetik Faktörler: Araştırmalar, DEHB’nin genetik geçiş gösterdiğini ve aile içinde yaygın olduğunu ortaya koymuştur. DEHB’li bir ebeveynin çocuklarında bu bozukluğun görülme olasılığı yüksektir. Genetik çalışmalar, DEHB ile ilişkili bazı genetik varyantları belirlemiştir.
• Çevresel Faktörler:
  • Gebelik ve Doğum: Annenin hamilelik sırasında sigara veya alkol kullanması, düşük doğum ağırlığı veya prematüre doğum DEHB riskini artırabilir.
  • Erken Çocukluk: Çocukluk döneminde maruz kalınan kurşun gibi toksik maddeler DEHB riskini artırabilir.
  • Beyin Yapısı ve Fonksiyonu: Beynin belirli bölgelerindeki yapısal ve işlevsel farklılıklar DEHB ile ilişkilidir.

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Tanısı

DEHB tanısı genellikle bir dizi değerlendirme ve gözlem sonucu konur.

• Detaylı Anamnez:Klinik bir uzman, bireyin tıbbi geçmişini, aile öyküsünü ve belirtilerini detaylı bir şekilde değerlendirir.
• Davranışsal Değerlendirme: Öğretmenler, ebeveynler ve diğer bakım sağlayıcılar tarafından doldurulan anketler ve derecelendirme ölçekleri kullanılarak davranışsal değerlendirmeler yapılır.
• Kapsamlı Değerlendirme: Klinik görüşmeler, nöropsikolojik testler ve diğer tıbbi değerlendirmelerle birlikte yapılır. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun belirtilerinin diğer tıbbi veya psikiyatrik durumlarla karıştırılmaması için dikkatli bir inceleme gereklidir.

Tedavi Yöntemleri

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun tedavisi, genellikle ilaç tedavisi ve davranış terapilerinin bir kombinasyonunu içerir. Tedavi, bireyin belirtilerini yönetmeye ve yaşam kalitesini artırmaya yönelik olarak kişiselleştirilir.

İlaç Tedavisi

• Uyarıcı İlaçlar: Metilfenidat ve amfetamin gibi uyarıcı ilaçlar, DEHB tedavisinde yaygın olarak kullanılır. Bu ilaçlar, beyin kimyasallarını düzenleyerek dikkat ve davranış kontrolünü artırır.
• Uyarıcı olmayan İlaçlar: Atomoksetin ve bazı antidepresanlar, uyarıcı ilaçlara yanıt vermeyen veya bu ilaçları tolere edemeyen bireyler için alternatif olarak kullanılabilir.

Davranışsal Terapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): BDT, bireylerin düşünce ve davranışlarını değiştirmelerine yardımcı olan etkili bir terapi yöntemidir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu bulunan bireylerin dikkat ve organizasyon becerilerini geliştirmelerine yardımcı olur.
• Ebeveyn Eğitimi ve Destek: Ebeveynlerin Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarını nasıl destekleyeceklerini öğrenmeleri önemlidir. Bu, çocukların günlük yaşamda daha iyi başa çıkmalarını sağlar.
• Okul Temelli Müdahaleler: Öğretmenler ve okul personeli, Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan öğrenciler için özel eğitim planları ve destekleyici ortamlar sağlayabilir.

Sonuç

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), hem çocuklarda hem de yetişkinlerde yaygın olarak görülen bir nörogelişimsel bozukluktur. Bu bozukluk, dikkat, hiperaktivite ve dürtüsellik ile karakterizedir ve bireylerin günlük yaşamlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun nedenleri genetik ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonunu içerir. Teşhis, detaylı anamnez, davranışsal değerlendirmeler ve kapsamlı tıbbi incelemelerle konur. Tedavi ise ilaç tedavisi ve davranış terapilerinin bir kombinasyonunu içerir. Erken teşhis ve uygun tedavi, Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu bulunan bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.