Günlük yaşamda kişinin kan basıncı hep aynı seviyelerde seyretmez. Kan basncındaki bu değişiklikler “kan basıncının günlük ritmi” olarak adlandırılır.
Bu kan basıncı değişiklikleri normalde günün değişik saatlerinde hemen her gün aynı saatlerde oluşabilir. Ayrıca, her güne özel dış etkenlere bağlı değişiklikler de oluşur.
Normalde, kan basıncı uykuda azalır. Bu azalma, gündüz saptanan ölçümlerin %10-15’i kadardır. Kişi daha uyanmadan önce kan basıncı hafifçe artmaya başlar, uyandıktan sonra sabah 10:00-11:00 arasında bir tepe yapar. Bu yükselme daima normal seviyelerde kalır.
Öğle saatlerine doğru, kan basıncı hafifçe azalır, ancak bu azalma uyku saatlerinde görüldüğü kadar olmaz. Saat 16:00-18:00 arasında, yine yükselir ve bir tepe yapar. Ancak bu tepe de genellikle sabah saptanan kadar yüksek değildir.
Saat 20:00’den sonra kan basıncı azalma gösterir, uykuda ise yukarıda bahsedilen seviyelere iner. Normal bir 24 saatlik kan basıncı grafiği aşağıdaki şekilde görülmektedir.
Hipertansiyonlularda kan basıncının günlük ritmi kısmen kaybolur. Bazı hipertansiyonlularda aynı ritm görülür, fakat kan basıncı seviyeleri normalin üstünde bulunur. Bazı hipertansiflerde ise, yukarıda bahsedilen sabah ve akşam tepeleri kaybolur, devamlı yüksek bir plato çizebilir. Bazen ise ikiden fazla tepeler oluşabilir.
Eğer kan basıncı, yukarıda tarif edildiği gibi uykuda belirli bir seviyede azalıyorsa buna “dipper”, azalma göstermiyorsa veya %10’dan az bir azalma gösteriyorsa buna “non-dipper” hipertansiyon adı verilir. Non-dipper olan hipertansiyonda kalp damar hastalıklarının daha fazla olduğu gösterilmiştir. Bazı araştırıcılar ise, Tip I diyabetlilerde böbrek sorunlarının görülmesinin, nondipperlarda daha fazla olduğunu bildirmişlerdir. Uykuda görülen kan basıncı düşmesi %20’den fazla olursa, tanımlanamayan iskemik olayların (beyinde veya diğer organlarda) fazla olabileceği iddia edilmiştir.
Kan basıncı dış etkenlere bağlı da artış gösterebilir. Bu artışlar, çok kısa bir süreyi kapsayabilir veya uzun süreli olabilir. Genellikle kabul edilen etmenlerin başında, sigara içimi gelir. Aktif veya pasif sigara içimi, kısa bir süre için de olsa kan basıncını artırır. Çay-kahve alımı da kan basıncını artıran dış etkenlerin başında gelmektedir. Seks esnasında kısa süreli yükselen kan basıncı, yaklaşık 5-15 dakika sürer. Daha sonra yaklaşık 30-60 dakika kadar sistolik basınçta 3-8 mmHg’lık azalmalar olur. Tartışma, hoşlanılmayan telefon konuşmaları, heyecanlı film veya maç seyrinde de kan basıncında ciddi olmayan dalgalanmaların olduğu, yurt dışında yapılan tüm çalışmalarda gösterilmiştir. Bizim yaptığımız bir çalışmada, kan basınını artıran nedenlerin başında, şehir trafiğinde otomobil kullanımı gelmekteydi.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
