Kronik hastalıklar dünyadaki en önemli ölüm ve maruziyet nedenidir. Nüfusun yaşlanması ve sağlığın belirleyicileri bu artışta büyük pay sahibidir.
Kronik hastalık nedir?
Kronik hastalıklar deyimi ile uzun süreli, yaşam kalitesini sınırlayan, maruziyetlere yol açan ve ölüme kadar gidebilen sonuçları olan bir dizi fiziksel veya zihinsel sağlık bozukluğu için kullanılır.
Dünya Sağlık Örgütü kronik hastalıkları aşağıdaki şekilde sınıflandırmaktadır.
- Kalp ve damar hastalıkları (başlıca kalp hastalıkları ve inme)
- Kanser
- Diyabet
- Kronik solunum sistemi hastalıkları
- Diğer sorunlar (zihinsel sağlık sorunları, kemik ve eklem hastalıkları, ağız hastalıkları, görme ve duyma bozuklukları, genetik hastalıklar vb.)
Olayın boyutu
Dünyadaki tüm ölümlerin üçte ikisine yakın kısmı kronik hastalıklar sonucudur. Tüm ölümlerin % 30’u kalp ve damar hastalıklarına, % 13’ü kanserlere, % 7’si kronik solunum sistemi hastalıklarına ve % 2’si doğrudan diyabete bağlıdır. Diğer tüm kronik hastalıklar da % 9’luk bir paya sahiptir. Diyabetin doğrudan yol açtığı % 2’lik pay küçük gibi görülse de, başta kalp ve damar hastalıkları ve böbrek hastalıkları olmak üzere pek çok başka kronik ölüm nedeninin kökeninde de diyabet bulunduğunu hatırlamakta yarar vardır.
Kronik hastalıkların boyutları açısından şu rakamları da göz önünde bulundurmak gerekir.
- Her iki kişiden birinin en az bir, bunların yarıya yakınının da birden fazla kronik sorunu vardır.
- 65 yaş üzeri her üç kişiden ikisi birden fazla kronik soruna sahiptir.
- 65 yaş üzerinde her üç kişiden biri diyabetiktir.
- 65 yaş üzeri her üç kişiden ikisi hipertansiyonludur.
- Her dört kişiden biri kemik- eklem problemi yaşamaktadır.
Bu rakamlar nüfusun giderek yaşlanması, sağlık alanındaki gelişmeler nedeniyle yaşam sürelerinin uzaması ve toplumdaki sağlığın belirleyicileri nedeniyle giderek artmaktadır.
Kronik hastalıkların oluşumunda önemli rol oynayan sigara, alkol, sağlıksız beslenme ve sedanter yaşam tarzı gibi kötü yaşam tarzı alışkanlıkları hakkındaki rakamlar da ilgi çekicidir.
- Ülkemizde sigara alışkanlığı erişkin nüfusun % 30’unu kapsamaktadır. % 15 oranında da alkol kullanımı mevcuttur.
- Nüfusumuzun ancak yarıya yakını her gün taze sebze veya meyve tüketmektedir.
- Toplumun üçte birinden fazlasının kilosu yüksek ve beşte birinden fazlası belirgin obezdir.
Uygun yaşam tarzı değişiklikleri ile kronik hastalıkların yarıya yakını önlenebilir veya geciktirilebilir.
Bu durumun önemli ekonomik sonuçları da mevcuttur.
- Sağlık için harcanan paranın % 80’inden fazlası kronik hastalıklara harcanır.
- Bu tutarın yaklaşık %10’u kalp ve damar hastalıkları için, % 5’i kanser için, % 5’i diyabet için ve % 5’i de obezite için harcanır.
- Sigara ve alkol tüketimine bağlı sonuçların maliyeti yukarıda velirtilen tutarın % 20’sidir.
Kronik hastalıklar için seyir
Kronik hastalıkların başlıca özellikleri aşağıda sıralanmıştır.
- Karmaşık etkenler
- Risk faktörlerinin birlikte etkileri
- Uzun süreli seyir ve hastalığın başlangıcıyla klinik belirti ve sonuçlar arasındaki uzun sessiz dönem
- Fonksiyon kaybı ve maruziyet
Çoğu kronik hastalık tümüyle tedavi edilemez. Bunların bir kısmı yaşamı tehdit edici boyutta (kalp hastalıkları, inme, kanser vb.), bir kısmı başka sorunlara yol açıcı (diyabet, hipertansiyon vb.), bir kısmı da ölüme yol açmasa da ciddi ölçüde maruziyet yaratıcı (kemik ve eklem sorunları vb.) olabilir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
