D vitamini almanın faydalarından son günlerde sıkça bahsediliyor. O nedenle sürekli D vitamini almayı düşünenler var. Peki D vitamini fazlalığı sorun yaratır mı?
D vitamini değerleri nasıl yorumlanır?
Vücuttaki D vitamini gereksinimini öğrenmek için kanda 25-hidroksi vitamin D ölçümü yapmak gerekir. 25-hidroksivitamin D, cillte üretilen ve yiyeceklerle alınan D vitamini miktarını en iyi yansıtan formdur. Ölçülen D vitamini seviyeleri nanomol/litre (nmol/L) veya nanogram/mililitre (ng/mL) olarak ifade edilir.
| Birim | ng/ml | nmol/L |
|---|---|---|
| Ciddi eksiklik | <12 | <30 |
| Orta derecede eksiklik | 12- <20 | 30- <50 |
| Hafif eksiklik | 20- <30 | 50- <75 |
| Normal düzey | 30- <60 | 75- <150 |
| Yüksek | 60- <100 | 150- <250 |
| Toksik | 100 + | 250+ |
Günlük D vitamini gereksinimi
Günlük D vitamini gereksinimleri aşağıdaki şekilde verilmiştir.
D vitamini fazlalığı neden olur?
Doğal yollarla, yani fazla güneşlenme veya D vitamini içeren gıdalarla beslenme sonucunda D vitamini fazlalığı olması mümkün değildir. D vitamini fazlalığı sadece yoğun D vitamini içeren desteklerin uzun süre ve kontrolsüz kullanımı sonucu gerçekleşir
D vitamini düzeyi 30 ng/ml altında ise takviye vermek, 60 ng/ml üzerinde ise takviyeyi kesmek gerekir.
D vitamini fazlalığı sonuçları
Kanda kalsiyum artışı
D vitamini zehirlenmesinin en önemli dışavurumu, kanda kalsiyum artışıdır. D vitamini barsaklardan kalsiyum emilimini sağlayan en önemli etmen olduğu için, D vitamini ve kan kalsiyumu arasında güçlü bir ilişki vardır. Bu durum da çeşitli şikayetlere ve sorunlara yol açabilir.
Hiperkalseminin en ciddi bulgularından bazıları şunlardır:
- iştahsızlık
- barsak düzeninde bozulma (ishal ve kabızlık)
- bulantı ve kusma
- kas ve eklem ağrıları
- baş ağrısı
- gerginlik ve sinirlilik
- kas zayıflığı
- kalpte ritm bozuklukları
- reflekslerde zayıflama
- yüksek tansiyon
Böbrek hasarı
Kandaki kalsiyum artışı nedeniyle kalsiyum fosfat ile birleşerek kalsiyum fosfat kristalleri halinde dokularda birikebilir. Bu birikim sonucu doku ve organ hasarları ortaya çıkabilir. Milyonlarda filtrecikten oluşan böbrekler bu tip birikimlere en hassas organların başında gelir ve gerek böbreğin kendisinde kireçlenme (nefrokalsinoz) gerekse böbrek taşlarının oluşumu söz konusu olabilir. Bu durumlar da böbrek yetersizliğine yol açabilir.
Kalp damar sistemine etkiler
D vitamini fazlalığı sonucunda ortaya çıkan kandaki kalsiyum artışı kalp damar sisteminde hayati tehlike yaratabilen sorunlara yol açabilir. Bu sorunlar şu şekilde sayılabilir:
- Ritm ve ileti bozuklukları
- Damar sertliği (ateroskleroz) gelişiminde hızlanma
- Kontrolsüz hipertansiyon
- Yapısal bozukluklar ve kalp ve damarlarda kireçlenmeler
- Kalp fonksiyonunda azalma ve kalp yetersizliği
İskelet sistemi sorunları
D vitamini fazlalığı kemiklerdeki kalsiyumun çözülerek kana karışmasına neden olur. Bu durum kemiklerin direncini zayıflatır ve çeşitli sorunlara yol açar. Bu sorunlar şunlardır:
- kemik ve vücut ağrıları
- spontan (kendiliğinden olan) kemik kırıkları
- düşmeler
- duruş bozuklukları
- boy kısalması
D vitamini fazlalığı sonucu sıvı kaybı
D vitamini fazlalığı sonucunda fazla kalsiyum idrarla atıldığından, birlikte büyük miktarda su kaybına da yol açar. Bu sıvı kaybı yerine konmazsa, vücudun susuz kalmasına (dehidratasyon) yol açabilir.
Orta derecede dehidratasyon belirtileri şunlardır:
- ağız kuruluğu ve kokusu
- huzursuzluk ve sinirlilik
- göz kuruluğu ve gözlerde batma
- susuzluk hissi
- idrar miktarında azalma
Şiddetli dehidrasyon ise hayatı tehdit edebilir. Bu durumun sonuçları ise şu şekildedir:
- nabızda yavaşlama
- halsizlik ve tansiyon düşmesi
- idrar miktarında belirgin azalma veya idrar yapamama
- bilinç bozuklukları
D vitamin fazlalığı sonucu pankreatit
D vitamini fazlalığı sonucu ortaya çıkan kalsiyum artışı, pankreasa da kalsiyum kristallerinin oturmasına ve bunun sonucunda pankreatite yol açabilir. Pankreatit sonucunda:
- sırta doğru yayılan üst karın ağrısı
- bulantı ve kusma
- nabızda hızlanma
- ateş gibi belirtiler ortaya çıkar.
Pankreatit hayatı tahdit edebilen bir durumdur.
Akciğer sorunları
Kandaki fazla kalsiyumun çöktüğü yerlerin başında akciğerler gelir. Kireç birikimi sonucunda akciğerlerde hasar meydana çıkar ve bu durum ciddi solunum problemlerine yol açabilir.
D vitamini fazlalığı tehlikesi yüksek olanlar
D vitamini takviyeleri herkes için uygun değildir. Kimi klinik durumlarda ve kimi ilaçlarla birlikte kullanıldığı zaman D vitamini takviyeleri tehlikeli sonuçlar yaratabilir. bazı ilaçlar ile etkileşime girebilir.
Ayrıca, bazı tıbbi durumlar D vitamini hassasiyetini artırabilir. Tiroid ve paratiroid sorunlar olanlar, kanser hastaları, sarkoidoz ve tüberküloz gibi granülomatöz hastalığı olanlar doktorları önermedikçe D vitamini takviyesinden kaçınmalıdır.
Kullanılan çeşitli ilaçlar ve bitkisel maddeler de D vitamini seviyelerini etkileyebilir. Bu ilaçlar aşağıda sıralanmıştır:
- Rifampisin ve tüberküloz ilaçları
- Epilepsi tedavisinde kullanılan ilaçlar: Fenobarbital, karbamazepin, difenilhidantoin
- Çeşitli kanser ilaçları
- Kolestiramin ve benzeri safra asidi bağlayıcıları
- Mantar ilaçları: Klotrimazol ve ketokonazol
- HIV tedavisinde kullanılan ilaçlar
- Kortizon ve benzeri ilaçlar
- Sarı kantaron (St. John’s wort) ve benzerleri
Sonuç
D vitamini vücut tarafından da üretilebilen ve yağ dokusunda depolanan bir vitamindir. Fazla alınması birikime yol açarak çeşitli sorunlar yaratabilir. Bu nedenle, ölçüm yapılıp da düşük olduğu gösterilmediği sürece D vitamini kullanımı önerilmez. Ancak, sağlıklı kişilerde günde 25 mcg (1000 IU) aşmayacak şekilde D vitamini kullanılması genellikle sorun yaratmaz.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
