Karaciğer yağlanması deyimi giderek daha sık duyulur oldu. Gerçekten de, yağlı karaciğer hastalığı dünyanın birçok yerinde giderek yaygınlaşmakta ve dünyadaki insanların yaklaşık% 25’ini etkilemektedir.
Zamanında tedbir alınmazsa, bu bozukluk karaciğer yetersizliği ve karaciğer kanserine kadar ilerleme potansiyeli taşır. Bu bozukluk obezite, tip 2 diyabet ve insülin direnci ile karakterize diğer bozukluklarla da bağlantılıdır.
Karaciğer yağlanması nedir?
Karaciğer yağlanması, karaciğer hücrelerinde olması gerekenden fazla yağ birikmesi anlamını taşır. Bu hücrelerde normalde de az miktarda yağ olmasına karşılık, yağ miktarı % 5’den fazlaysa karaciğer yağlanması olarak adlandırılır.
Alkolsüz karaciğer yağlanması nedenleri
Karaciğer yağlanmasının en iyi bilinen nedeni alkoldür. Fazla alkol tüketimi karaciğer yağlanmasının önemli bir nedenidir. Buna karşılık, karaciğer yağlanması olan kişilerin çoğunda alkol tüketimi ya hiç yoktur, veya çok azdır. Altyapısında alkol tüketimi bulunmayan karaciğer yağlanmasına “alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı (non-alcoholic fatty liver disease– NAFLD) adı verilmektedir.
Kronik hepatit B ve hepatit C infeksiyonlarında da sıklıkla karaciğer yağlanması bulunur. Ancak, burada nedensellik ilişkisinden ziyade, birlikte bulunma durumu vardır ve ikisi birlikte karaciğerde siroz ve karaciğer kanserine gidişi hızlandırır.
Diğer başlıca karaciğer yağlanması nedenleri aşağıdadır.
- Genetik yatkınlık
- Beslenmeyle ilişkili
- Metabolik
- Diyabet
- İnsülin direnci
- Lipid metabolizması bozuklukları
- Ailevi kombine hiperlipidemi
- Abetalipoproteinemi
- Hipobetalipoproteinemi
- Glikojen depo hastalığı
- Weber- Christian sendromu
- Lipodistrofi
- Wilson hastalığı
- Mantar zehirlenmesi ve kimi bakteri toksinleri
- Çevresel ve kimyasal etkiler
- Gebeliğin yağlı karaciğeri
- İlaçlar
- Amiodaron
- Tamoksifen
- HAART
- Metotereksat
- Kortikosteroidler
Karaciğer yağlanması süreci
Alkolsüz yağlı karaciğer (NAFL), kronik karaciğer hastalığının ilk aşamasıdır. Ne yazık ki, sıklıkla teşhis edilmez. Zamanla NAFL, alkolsüz steatohepatit veya NASH olarak bilinen daha ciddi bir soruna doğru gelişebilir. NASH, karaciğer hücrelerine zarar veren daha fazla yağ birikimi ve enflamasyon demektir. Yağlanan karaciğer hücreleri hasar görüp öldükleri için zaman içinde fibröz doku ve skar (nedbe) oluşumu gündeme gelir. Bu olaylar dizisinin son aşaması karaciğer sirozudur. Karaciğer sirozu ile birlikte primer karaciğer kanseri (hepatoma) riski de çok büyük ölçüde artar.
Tüm NAFLD hastalarının dörtte biri ikinci evreye, onların da yine yaklaşık dörtte biri fibroz aşamasına gelir.
Karaciğer yağlanması belirti ve bulguları
İnsanların % 25’ini etkileyen bir durum olan yağlı karaciğer çoğu zaman son derece sessiz gider ve herhangi bir belirti vermez. Ortaya çıkan belirtiler ve bulgular genellikle karaciğer yetersizliği ile veya yağlanmaya neden olan faktörlerle ilgilidir. Bu belirtiler ve bulgular şu şekilde sayılabilir:
- Yorgunluk ve halsizlik
- Sağ veya orta karın bölgesinde hafif ağrı veya dolgunluk
- AST ve ALT dahil yüksek karaciğer enzimleri
- Yüksek insülin düzeyleri
- Yüksek trigliserit düzeyleri
Yağlı karaciğerin karaciğer yetersizliğine doğru ilerlemesi ile aşağıdaki bulgular görülebilir:
- İştah kaybı
- Bulantı ve kusma
- Karın ağrıları ve şişkinlik
- Gözlerin ve cildin sararması
- Karında su toplanması ve bacaklarda ödem
- Aşırı yorgunluk ve konfüzyon
Yağlı karaciğer için erken ve geri dönüşümlü aşamada tanı koyabilen taramalar büyük önem taşır.
Karaciğer yağlanmasında korunma ve tedavi
Karaciğer yağlanması için kullanılabilecek özel bir ilaç yoktur. Yaşam tarzını ve birlikte bulunan diğer faktörleri düzeltmek olayın gidişini yavaşlatmak, durdurmak ve hatta geriletmek için çok önemlidir. Bu faktörler şunlardır:
- Alkolden uzak kalmak
- Kilo vermek
- Diyabet ve kan yağları yüksekliğini uygun şekilde kontrol etmek
Yağlı karaciğer için en uygun beslenme şeklinin Akdeniz Diyeti olduğu yönünde yaygın bir kanı vardır. Aynı şeklide, bu amaçla DASH diyeti veya Flexitarian diyet de kullanılabilir. Unutulmaması gereken nokta, bu diyetlerin dönemsel olarak uygulanması değil, bir yaşam tarzı haline gelmesi gerektiğidir.
Düzenli egzersiz de yaşam tarzı değişikliğinin bir parçası olmalıdır. Yapılan çalışmalarda düzenli egzersizin karaciğerin yağ içeriğini azalttığı gösterilmiştir.
Yaşam tarzının dışında, kimi durumlar için ilaç kullanılması gerekebilir. Bu duruma, karaciğer yağlanmasının dönemi ve birlikte bulunan diğer faktörler ışığında doktor karar verecektir.
Son söz
Yağlı karaciğer, yaşam tarzının bir sonucu olarak pek çok soruna yol açabilecek bir klinik durumdur. Bu konuda yaşam tarzı başta olmak üzere gerekli önlemleri almak ve olayı yakından izlemek büyük önem taşımaktadır.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
