Çoğu kişinin severek tükettiği bir kuru meyve olan kuru kayısı, aslında pek çok faydası olan sağlıklı bir atıştırmalıktır.
Bu kuruyemişin üretiminde dünya lideri olan ülkemizde kuru kayısı gerek atıştırmalık olarak, gerekse tatlılarda ve nadiren de yemeklerde sıklıkla kullanılır. Osmanlı mutfağının nadide yemeklerinde de sık kullanılan kuru kayısının mutfaktaki kullanım alanı ne yazık ki giderek azalmaktadır.
Gülgiller ailesinden gelen kayısı, cinsine göre tat, renk ve şekilde açısından minik farklılıklar gösterse de hassas yapıda bir sert çekirdekli meyvedir. Aşılanmamışına zerdali de denilen kayısı ile aynı ailede şeftali ve nektarin gibi meyveler de bulunur. Tazesinin çürüme süresinin kısalığından ve yazın sadece belli bir döneminde yetişmesinden ötürü, kurusunun kullanımı daha sıktır.
Kuru kayısı aslında taze kayısının suyunu kaybetmesi sonucunda elde edilir. Ancak bu kayısının besin değerini tamamen kaybettiği anlamına gelmez. Sadece taze meyvenin suda çözünen ve ısıya duyarlı vitaminlerini etkiler, ibuna karşılık diğer besin değerleri daha konsantre hale gelir.
Gün kurusu ile sarı renkli kuru kayısı arasındaki en belirgin fark renk ve tadıdır. Gün kurusunun rengi daha koyu iken kuru kayısı daha açık renklidir. Tat olarak ise gün kurusu biraz daha yoğundur, kalori ve şeker içeriği ise kuru kayısının yaklaşık iki katıdır. Bunun nedeni ise, kuru kayısının tam olgunlaşmamış kayısılardan yapılmasına karşılık, günkurusu kayısının olgun kayısılardan imal edilmesidir.
Yukarıda da bahsetmiş olduğumuz gibi aslında ikisi arasında ciddi farklılıklar yoktur. Günkurusu kayısı doğal yol ile diğeri ise kükürtle kurutulmaktadır. Kayısı kuruturken kükürt kullanmak, kayısının daha uzun süre saklanmasını sağlamaktadır. Yani doğal bir şekilde kurutulan kayısılara nazaran oldukça dayanıklıdır.
100 gram kuru kayısıda bulunan besin öğeleri aşağıda verilmiştir:
| Bileşen | Şekerpare (sarı) kayısı |
|---|---|
| Enerji | 48 kcal |
| Total karbonhidrat (şekerler dahil) | 62,6 gr |
| Şekerler | 53,4 gr |
| Protein | 3,39 gr |
| Yağ | 0,51 gr |
| Lif (çözünür+çözünmez) | 7.3 gr |
| Kalsiyum | 55 mg |
| Magnezyum | 32 mg |
| Sodyum | 10 mg |
| Potasyum | 1160 mg |
| Fosfor | 71 mg |
| Demir | 2,66 mg |
| Çinko | 0,39 mg |
| Selenyum | 2,2 mg |
| Manganez | 0.235 mg |
| Folat | 10 mcg |
| Tiamin | 0,015 mg |
| Riboflavin | 0,074 mg |
| Niasin | 2,59 mg |
| Pantotenik asit | 0,516 mg |
| Kolin | 13,9 mg |
| A vitamini | 3600 IU |
| C vitamini | 1 mg |
| K vitamini | 3,1 mcg |
Kuru kayısı taze kayısı gibi sağlığa pek çok katkı sağlar. Kuru kayısının faydaları şöyle detaylandırılabilir:
- Kanın Pıhtılaşmasını Sağlamaya Destek: K vitamini aşırı kanamayı durduran bir vitamindir. Kuru kayısıda bol miktarda bulunan K vitamini, kanın pıhtılaşmasına yardımcı olur.
- Kasları Besler: Kuru kayısı, potasyum açısından en zengin meyvelerden biridir. Bu da kuru kayısıyı, metabolizmayı güçlendirmede, organ ve dokuların iyileştirilmesinde güçlü kılar. Potasyum, kan gelişimi ve büyümede önemli bir rol oynar. Ayrıca protein sentezi için de faydalıdır.
- Tansiyon Kontrolü Sağlayabilir: Muzdan 3 kat daha fazla potasyum içeren bu meyve, kan basıncını düşürmeye yardımcıdır. Ayrıca vücudu kalp damar hastalıklarından korumaya da destek olur.
- Cilt Sağlığını destekler: Kuru kayısı yağı, cilt sağlığı için faydalıdır. Cildin pürüzsüz ve parlak görünmesi için yardımcı olan kuru kayısı, cildi canlandırır. Kuru kayısının cilt üzerindeki etkileri bunlarla sınırlı değildir. Kuru kayısı suyu, egzama, uyuz ve güneş yanığından kaynaklanan kaşıntıyı tedavi etmeye yardımcı olabilir. Cilt problemlerinin tedavisinde destekçidir.
- Solunum Yollarını Rahatlatabilir: Solunum sorunları için de kuru kayısının yararları olabilir. Bu kuru meyve balgam söktürücü bir özellik gösterebilir. Uyarıcı etki yaratan kuru kayısı, bu sayede solunum yollarındaki baskıyı hafifletmeye yardımcı olur. Astım ataklarını dindirmede de etkili olabilir.
- Kan Seviyelerini İyileştirebilir: Kuru kayısıdaki demir ve bakır içeriği, hemoglobin üretiminde yarar sağlar. Bu nedenle anemi hastalığı olanların beslenmesinde kuru kayısı tüketimine yer vermek doğru olacaktır. Bunu doktorunuza danışarak yapmanız gerekir.
- Göz Sağlığını Korur: Kuru kayısının içerdiği A vitamini, görme yeteneğini geliştirir. Aynı zamanda güçlü bir antioksidan olan bu vitamin, vücuttan serbest radikallerin uzak durması için bir bariyer görevi görür. Hücre ve dokuların sağlıklı olmasını sağlamaya yardımcıdır. Zeaksantin antioksidanı içeren kuru kayısı, bu sayede göz sağlığını iyileştirir. A vitamini, beta karoten ve E vitamini içeriği ile de yine kuru kayısı yaşa bağlı göz bozukluklarının önlenmesinde veya hafiflemesinde katkı sağlayabilir. Kayısıdaki karotenoidler, retina ve lens üzerindeki oksidatif stresi azaltmada yardımcıdır.
- Kalp Ritmini Düzenler: Sıvı dengesini sağlamaya yardımcı olan potasyum, kalp atışını düzenlerken kas fonksiyonlarının korunmasına destek olur.
- Hamilelikte Tüketilebilir: Hamilelik sırasında kanama ve kasılmalar olası problemlerdir. Yine vajinal enfeksiyonlar da sorun yaratır. Kuru kayısı tüketmek, tüm bu risklere karşı faydalı olabilir. Yine emziren anneler de kuru kayısıyı beslenmelerine ekleyebilirler.
- Sindirim Sistemini Temizler: Kabızlık sorunlarında pektin ve selüloz içeren kuru kayısının tüketilmesi bilinen bir alışkanlıktır. Pektin kabızlık sırasında vücuttaki su seviyelerinin korunmasına yardımcı olurken, selüloz çözünmeyen lif görevi görür. Hem çözünen hem de çözünmeyen diyet lifi zengini kuru kayısı, sindirim sistemi için bir müshil etkisi yaratabilir. İstenmeyen atıkların temizlenmesine yardımcı olur. Kuru kayısı, sindirim sistemi için alkali bir ortam üretir ve asitlerin yok edilmesini sağlar. Yemekten önce kuru kayısı tüketimi, sindirimi hızlandırabilir ve hazmı kolaylaştırabilir.
- Minerallerden zengindir: Kuru kayısıdaki kalsiyum kemikleri güçlendirerek sinirleri korur. Yine magnezyum içeriği, kuru kayısının tüketilmesi için bir nedendir. Magnezyum, endişe ve stresi yatıştırıcı bir mineral olarak bilinir. Uykusuzluk ve kas krampları için de faydalı olabilir.
Bu yararlarına karşılık, kuru kayısının aşırı tüketilmesi sorunlara sebep olabilir. Kayısıdaki diyet lifi, vitamin ve mineraller kuruduğunda konsantre olur, ancak kalorisi artar. Bu da kilo kontrolü konusunda sorun yaratabilir. Sağlıklı olsa da içerdiği şeker nedeniyle dikkatli tüketilmesi gerekir. Diyabet hastalarının taze veya kuru kayısıyı kısıtlı yemeleri tavsiye edilir. Genelde tüketimi günde 4 adetle sınırlamak iyi olur.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
