Ekzorfinler, kimi besinlerin barsaktaki sindirimi sonucunda açığa çıkan ve opioid reseptörlere bağlanarak vücutta endorfinlere benzer şekilde etki gösteren kimi moleküllerdir.
Bu moleküller arasında en önemlileri, gluten proteininde bulunan gliadin molekülleridir. Bunların sindirimi sonucunda gliadinomorfin-7 başta olmak üzere çeşitli ekzorfinler açığa çıkar. Gluten dışında inek sütü proteini (kazein-1) kaynaklı beta kazomorfin, soya ve ıspanak proteinleri kaynaklı rubiskolin de önemli ekzorfinler arasındadır.
Opioidler, gıdanın hem lezzetli hem de beyindeki ödül merkezini aktifleştiren yönlerinde rol oynar. Bu nedenle gıda bağımlılığının da önemli nedenlerindendir. Buğday ve süt ürünleri gibi ekzorfin içeren gıdalar beyinde ödül merkezini harekete geçirir ve bağımlılık yaratırlar. Glutene duyarlı insanların kendilerine zarar veren yiyecekleri çok arzuladıkları ve bu gıdaları diyetlerinden çıkardıklarında yoksunluk belirtileri yaşadıkları gözlenebilir.
Ekzorfinler
- Sindirim hızını yavaşlatırlar
- Yemeklerden sonra insülin yanıtını arttırır.
- Prolaktin düzeylerini yükseltir
- Öğrenme ve hafıza süreçlerini etkiler
- Daha az ağrı hissedilir ( enflamasyon veya patolojik sürece rağmen ağrı duymazsınız)
- Bağırsaklarda P maddesi yıkımı azalır ve karın ağrısı, ishal, anjiyoödem ortaya çıkabilir. P maddesi ayrıca mast hücrelerini de aktive eder.
- Depresyona eğilim oluşturur
- C1Q kompleman proteininde artışa neden olur; bu artış merkezi sinir sistemindeki değişikliklerin bir kısmından sorumludur
- Bağırsaklardan sistein emiliminin aksamasına neden olur
- Glutatyon düzeylerinin düzeylerinde düşmeye neden olarak oksidatif strese yol açar
- S-adenozil metyonin (SAMe) düzeylerinde düşmeye neden olarak metilasyon problemlerine ve epigenetik değişikliklere neden olurlar. Bu sonuçlardan biri homosistein düzeylerinde artıştır. Homosistein düzeylerinin artması kan beyin bariyerini bozarak, beyine zararlı maddelerin geçiş yapmasına neden olur.
Sonuç olarak; insanların, tahıl ve süt ürünlerinin sindirimi sonucu opioid benzeri bileşikler ürettiği ve bunların bağırsak-beyin bağlantısı sonucunda beyne ulaşırsa zihinsel bozukluklulara neden olduğu, bu gluten/kazein gibi gıdalara aşırı hassasiyetin şizofreni, bipolar bozukluk, depresyon, anksiyete ve otizm gibi zihinsel rahatsızlıkları da beraberinde getirebileceğine dair kanıtlar mevcuttur. Ekmeğin bağırsak duvarı geçirgenliğini artırdığı böylelikle de toksinlerin ve sindirilmemiş gıda partiküllerinin bağışıklık sistemini uyarabilecekleri yerlere taşınmasını tetiklediği artık bilinmektedir. Ekmeğin yanı sıra süt, pirinç ve mısır gibi diğer gıdalarda da sindirim sırasında ekzorfinler açığa çıkmaktadır. Fruktoz da bağırsak geçirgenliğini artıran bir monosakkarittir. Bununla birlikte şeker, bir ekzorfin kaynağı olmasa da, endorfin salınımına neden olup bağımlılıkla ilişkili etkileyici nörofizyolojik değişiklikler ve aşırı yeme isteği, bağımlılık problemlerine neden olduğu bildirilmektedir.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
