Covid-19 BA4 ve BA5 varyantları hızla yayılarak bitti sanılan pandeminin yeniden alevlenmesi tehlikesini birlikte getiriyor.
Tüm dünyada 6 milyondan fazla insanın hayatını kaybetmesine ve çeşitli başka sorunlara yol açan COVID-19’un Omicron alt tipinin BA.4 ve BA.5 çok daha hızlı bulaşıyor. Dünyada hızla yayılan varyantlar haline gelen BA.4 ve BA. 5’in antikorlara karşı daha dirençli olduğundan şüpheleniliyor.
Covid-19’un Omicron varyantının yeni alt varyantları olan BA.4 ve BA.5 ilk olarak Güney Afrika’da Ocak ve Şubat 2022’de tespit edildi ve o zamandan bu yana o bölgelere baskın varyantlar haline geldi. Yapılan ilk çalışmalarda, BA.4 ve BA.5 varyantlarının özellikle BA.1 ile karşılaştırıldığında, antijenik özelliklerinde önemli değişiklik olduğu belirlendi.
Virüsün insan vücuduna tutunmasını sağlayan spike proteinindeki mutasyonlar, BA4 ve BA5 alt varyantlarının, aşı yaptıranlarda veya hastalığı geçirenlerde gelişen antikorlardan kaçarak hücreyi yeniden enfekte edebiliyor. Nitekim, bu varyantlar hemen hemen her ülkede saptanarak hakim varyantlar haline geldiler.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) geçtiğimiz hafta Covid-19 enfeksiyonlarının bir haftada Güneydoğu Asya ve Avrupa’da yüzde 32, Amerika’da yüzde 14, Orta Doğu’da ise yüzde 47 oranında arttığını bildirdi.
DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus vaka sayılarının tam 110 ülkede artmakta olduğunu belirtirken vakalarda Covid-19 BA.4 ve BA.5 varyantlarının hakim olduğunun altını çizdi. Nitekim, haziran sonu itibariyle ABD Covid-19 vakalarının yüzde 52’sini Covid-19 BA4 ve BA5 varyanları oluşturdu.
Omicron’un BA.4 ve BA.5 alt varyantlarının önceki BA.1, BA.2 ve BA.3 alt varyantlarına göre çok daha bulaşıcı olduğu belirtiliyor. Bu yeni alt varyantların spike proteinlerindeki değişiklik nedeniyle aşı ve hastalıkla kazanılmış bağışıklığı daha kolay aşabildiği belirtiliyor. Aşı üreticileri bu yüzden kış ayları için hazırladıkları aşıları söz konusu alt varyantlara göre düzenleme arayışında.
Covid-19 BA4 ve BA5 varyantları kaynaklı enfeksiyonun niteliği önceki Omicron alt türlerine oldukça benzerlik gösteriyor. Daha ziyade üst solunum yolu enfeksiyonu şeklinde seyreden bu enfeksiyonun COVID-19 vaka sayılarının önemli ölçüde artmasına yol açması halinde, özellikle risk gruplarındaki hastaların hastane ve yoğun bakım yatış oranlarını arttırmasından endişe ediliyor.
Bu varyantların yol açtığı enfeksiyonun başlıca belirtileri şu şekilde sayılabilir:
- Yüksek ateş
- Öksürük
- Nefes darlığı
- Yorgunluk ve halsizlik
- Vücut, baş ve boğaz ağrısı
- Burun tıkanıklığı ya da burun ve geniz akıntısı
- İştahsızlık
- İshal
- Kimi kişilerde tat ve koku kaybı
İngiltere Sağlık Güvenliği Kurumu raporuna göre, Alfa varyantının kuluçka süresi ortalama beş ila altı gündü. Delta’da bu dört güne düştü. Omicron ile viral yayılmayla semptomların başlangıcı arasındaki ortalama süre üç gün oldu.
Başka bir deyişle, normalde Covid belirtilerinin ortaya çıkması neredeyse bir hafta sürerken şimdi bir gecede de ortaya çıkabiliyor. Ancak kuluçka süresi kişiden kişiye değişiklik gösterebiliyor ve bazen hastalığın ortaya çıkması temastan sonra iki haftaya kadar uzayabiliyor.
Herkesin Covid-19 BA4 ve BA5 varyantları riski olmakla birlikte, bazı kişilerde bu risk daha yüksektir ve bu kişilerin öncelikle koruma altına alınması gerekir. Covid-19 BA4 ve BA5 varyantları riskini oluşturan faktörler grip ve zatürre riskini oluşturan faktörlerden farklı değildir. Bunlar aşağıda sıralanmıştır:
- Riski yüksek kişiler
- Kalp hastaları
- Karaciğer yetersizliği olanlar
- Kronik akciğer hastalığı olanlar
- Diyabetliler ve eski hipertansiyonlular
- Yaşlılar
- Hamile ve lohusa kadınlar
- Kronik iltihaplı hastalığı olanlar
- Fiziksel engelliler
- Kas hastalıkları olanlar
- Merkez sinir sistemi sorunları olanlar
- Uzun süreli hastane ve yoğun bakım tedavisi
- Büyük operasyonlar sonrası
- Özellikle yaşlılarda yiyecek ve içeceklerin solunum yollarına kaçması
- Bozuk ağız ve diş sağlığı
- Vücut direncinin sorunlu olduğu kişiler
- Kanser hastaları
- Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç veya kortizon kullananlar
- Böbrek yetersizliği olanlar
- Dalağı alınmış kişiler
- HIV hastaları
- Organ nakli geçirmiş olanlar
- İlaç ve uyuşturucu bağımlılığı
- Alkolizm
- Sigara ve nargile kullanımı
- Sosyal sebepler
- Evsizlik durumu
- Huzurevleri ve bakımevleri
- Kışla ve yatılı okul gibi insanların toplu yaşadığı alanlar
- Sakat ve yatalak kişiler
- Yakın zamanda konaklamalı yolculuk
Aldığınız virüs sizi hemen hasta etmez. Hasta olmanız için alınan virüs miktarının vücudun bağışıklık sisteminin başa çıkamayacağı ölçüde yüksek olması gerekir. Bu da virüsle temasın süresine ve şiddetine bağlıdır. Az miktarda virüs saçan belirtisiz kişilerle uzun süre birarada bulunmak veya öksürük/aksırık gibi belirtilerle kısa süre birlikte olmak benzer etkiler gösterir. Bu nedenle kişisel korunma önemlidir. Bu amaçla yapılabilecekler aşağıda sıralanmıştır:
- Hasta kişilerle temastan kaçının: Maske- mesafe- hijyen üçlüsünü uygulamayı ihmal etmeyin. Öksüren, hapşıran, burnu akan kişilerden uzak durun. Kapalı veya kalabalık ortamlara mecbur olmadan girmeyin. Sık sık el yıkayın. Ev dışında mutlaka maskeli dolaşın, kalabalık ortamlara girmek zorundaysanız çift kat maske (en iyisi ventilsiz N95 üzerine cerrahi maske) takın. Yakınlarınız dışında kalan insanlarla mutlaka sosyal mesafenizi koruyun.
- Kronik hastalıklarınızı ihmal etmeyin: Kronik hastalığınız varsa doktorunuzun önerdiği ilaç, diyet ve egzersiz önerilerine uyun. Tansiyon ve şekerinizin kontrol altında olduğuna emin olun.
- Belirtilere dikkat edin: Özellikle yüksek riskli gruptaysanız, böyle bir durumda doktorunuzla hemen görüşün.
Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.
