Yaşlılar ve kış

Kış ve soğuk hava herkes için yaşamı güçleştiriyor, çeşitli sorunlar yaratabiliyor. Yaşlılar ve kış koşulları daha fazla sorun demek.

Havalar soğudukça, yaşlıların karşı karşıya olduğu sağlık sorunlarında artış görülür. Bu sorunlar çok boyutludur ve çoğunda önceden hazırlık ve önlemler gereklidir. Kısacası, yaşlılar ve kış ayları pek çok açıdan sorun yaratmaya adaydır.

Yaşlılar ve kış koşullarının getirdiği sorunlar

Yaşlanmayla birlikte vücudun soğuk/sıcak algısı ve buna bağlı fizyolojik tepkiler bozulur. Buna bağlı olarak çeşitli sağlık problemlerine zemin hazırlanır.

Hipotermi

Hipotermi, vücut ısısının yaşamsal tehlike yaratacağı düzeylere düşmesine verilen isimdir. Soğukla karşı karşıya kalınca vücut hızla ısı kaybeder. Yaşlanmayla birlikte ısı değişikliklerine vücudun uyum gösterme yeteneği azaldığı için bu durum yaşlılar açısından risk yaratır.

Vücut ısısının 35^oC altına düştüğü duruma hipotermi adı verilir. Bu durum ölüme kadar gidebilen sorunlara yol açabilir. Bu duruma bağlı olarak kalp krizleri ve böbrek yada karaciğer hasarları gelişebilir. Hipotermi öncelikle beyni etkileyerek hareket etmeyi ve doğru düşünebilmeyi engeller. Bu durumda insanlar ne olduğunu kavramada güçlük çekecekleri için bu durumdan korunmayı da başaramayabilirler.

Hipoterminin ortaya çıkması için çevre ısısının çok düşük olmasına gerek yoktur. Terli, yağmurdan ıslanmış veya soğuk suya düşmüş insanlarda 5^oC gibi sıcaklıklar bile hipotermiye yol açabilir.

75 yaş üzerindeki kişiler yukarıda sayılan nedenlerden ötürü soğuğa karşı daha hassastırlar. Buna karşılık, bu kişiler vücut ısılarının düştüğünü farketmeyebilirler. Gençlerde iyi bir uyarıcı olan titreme, yaşlılarda çok daha az görülür.

• Yakıt fiyatlarındaki artış nedeniyle, özellikle yalnız yaşayan yaşlılar evin ısı derecesini ekonomik nedenlerle düşürme eğiliminde olurlar. Ev ısısının 21- 22^oC civarında olmasına ve asla 18^oC altına düşmemesine dikkat edilmelidir.
• Yaşlıların hem ev içinde, hem de dışarı çıkarken ısıya uygun ve sıcak tutacak şekilde giyinmesi sağlanmalıdır. Genellikle iki- üç kat ince giysi, tek kat kalın giysiden daha iyi izolasyon sağlar.
• Dış ortamda kalınan süre kısıtlı olmalıdır. Bu sırada ağzı, burnu, kulakları, elleri ve ayakları koruyacak şekilde giyinmek (eldivenler, botlar, atkılar, kulaklıklar, şapkalar) uygun olur.
• Yaşlıların ıslanmamasına (yağmur altında kalmamalarına) dikkat edilmelidir. Islak giysiler ısı kaybını arttırır.

Soğuk yanığı

Yaşlılar ve kış ikilisinin bir araya gelmesiyle ortaya çıkan sorunlardan biri de soğuk yanıklarıdır.

Derinin soğuğa maruz kalması ile oluşan hasara soğuk yanığı adı verilir. Bunun nedeni, derinin tabakalarının donmasıdır. Bu duruma en fazla vücudun burun, kulaklar, el ve ayak parmakları gibi uç kısımlarında rastlanır. Çoğu zaman sorunsuz iyileşmesine karşılık, ileri durumlarda doku kaybına yol açabilir.

Soğukla karşılaşma durumunda derideki damarlar büzülür. Bu durumun uzun sürmesi o bölgedeki dokunun zarar görmesine yol açabilir.

Soğuk yanıkları riski aşağıdaki durumlarda artar.

• Uzun süre soğuğa maruz kalmak
• Soğuk ile rüzgarın birlikte bulunması
• Yüksek irtifada bulunmak

Kalp hastaları, diyabetliler ve dolaşım bozukluğu olan kişiler bu açıdan daha büyük risk altındadır. Ayrıca sigara içenler, kan damarlarını daraltıcı ilaç kullananlar ile alkol ve uyuşturucu kullananlar da tehlikededir.

Yaşlıları soğuk yanığından korumak için aşağıdaki önlemleri almakta yarar vardır.

• Hava durumunu yakından takip edin. Soğuk havada uzun süre dışarıda kalmamalarını sağlayın.
• Dış ortamda soğuk metalle veya soğuk suyla temas etmelerini sağlayın.
• Soğuğa uygun giyinmelerini sağlayın. Eldiven, kulak koruyucu, şapka, atkı, gözlük ve kayak maskesi gibi açıktaki vücut bölümlerini koruyan aksesuarları ihmal etmeyin. Dış ortam giysileri su ve rüzgar geçirmez olsun.
• Islak giysileri mümkün olduğunca çabuk değiştirin.
• Yeterli sıvı almalarını ve besleyici gıdalar tüketmelerini sağlayın.
• Soğuk yanığı belirtilerini öğrenin ve erken dönemde önlem alın

Düşmeler

Yaşlılarda düşme riski zaten çeşitli nedenlerden ötürü yüksektir. Kışla birlikte gelen yağmur, çamur, kar ve buz kaygan emin oluşturarak düşme riskini daha da arttırır. Yaşlılarda evde düşme riskini azaltan tedbirlerin yanısıra, ev dışında da tedbir almak gerekir.

• Evden çıkıştaki merdiven ve yolların çamur, kar ve buzdan temizlenmiş olmasına dikkat edilmelidir. Özellikle soğuk havalarda ıslak zeminlerde görünmeyen buzlanmanın (siyah bu) olabileceği de hesaba katılmalıdır.
• Kaymayan tabana sahip ayakkabı ve botlar tercih edilmelidir.
• Baston kullananlarda, bastonun ucuna kaymayan lastik takılmalıdır.
• Yürüme güçlüğü ve denge bozukluğu bulunan yaşlılar tercihan yanlarında destek olacak bir yardımcı olmadan dışarı çıkmaması daha uygun olur.

Yaşlılar ve kış sırasında dış ortamda olmanın yarattığı sağlık sorunları

Kışın gelmesiyle birlikte, özellikle müstakil evde veya kırsal kesimde yalnız yaşayan yaşlılar çeşitli işleri yapmak (kar küremek, içeri odun- kömür taşımak vs) için dışarıda çalışmak zorunda kalırlar. Ancak, dışarıda yapılan güç gerektiren işler sırasında kalp vücudu ısıtmak için normalden fazla çalışmak zorunda kalır. Bu durum da özellikle koroner kalp hastalığı veya kalp yetersizliği olanları kötü etkileyerek kalp krizlerini yada ani ölümü tetikleyebilir veya kalp yetersizliğini arttırabilir. Diğer taraftan, soğuk kas gerginliğini de arttırarak sakatlanmaları veya kemik erimesine bağlı kırıkları kolaylaştırır.

Yangınlar ve karbon monoksit zehirlenmesi

Merkezi ısıtma sistemine sahip veya uygun kurulmuş doğalgazlı kombi bulunan evlerde bir tesisat hatası olmadıkça genellikle bir sorun olmaz. Ancak, kışın katı yakıtlı soba veya elektrikle ısınan evlerde yangın tehlikesi gözardı edilmemelidir.

Soba ve mangal kullanılan evlerdeki bir başka tehlike de iyi yanmayan yakıtlarla oluşan karbon monoksit zehirlenmesidir. Özellikle kırsal kesimde yalnız yaşayan yaşlılar büyük ölçüde katı yakıtlı soba kullanmak zorunda kalmaktadır. Karbon monoksit renksiz ve kokusuz bir gazdır ve zehirlenmesi çok tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Karbon monoksit zehirlenmesinin başlıca belirtileri aşağıdadır.

• Başağrısı
• Güçsüzlük
• Bulantı ve kusma
• Sersemlik
• Konfüzyon (bilinç bulanıklığı)
• Bulanık görme
• Bilinç kaybı

Yalnız yaşayan yaşlıların ısınma araçları ile ilgili olarak aşağıdaki tedbirlerin alınmasında yarar vardır.

• Evdeki doğalgaz ve elektrik tesisatının kurallara uygun olduğuna ve yetkili servisler tarafından bakımlarının yapıldığına emin olun.
• Mutfakta gazlı değil, elektrikli ocak ve fırın kullanmayı tercih edin.
• Sobaların uygun kurulmuş olduğunu, borularının temiz olduğunu ve bacasının iyi çektiğini kontrol edin.
• Soba ve mangal çevresi güvenliğini sağlayın, ateş sıçraması tehlikesine karşı etrafında 1 metre kadar alanda yanıcı bir eşya (mobilya, halı, kilim, perde vs.) bulundurmayın.
• Eve soba, ocak, kombi vs ısıtma araçlarının yakınına ve mutfağa pilli duman ve gaz alarmı taktırın.

Araç kazaları

65 yaş üzerinde görme keskinliğinin azalması ve tepki süresinin uzaması gibi nedenlerle kilometre başına kaza yapma olasılığı yükselir ve yaşın ilerlemesiyle bu daha da artar. Kış koşulları, yani ıslak ve kaygan yollar, yağmur, kar, buzlanma ve görüş mesafesinin bozulması gibi nedenler kaza olasılığını daha da arttırır. Bu nedenle, aşağıdaki önlemleri almak yararlı olur.

• Yaşlı kişinin araç kullanmasının güvenli olup olmadığı doktoruyla konuşulmalıdır. Göz ve kulak problemi olan, denge ve koordinasyon sorunları bulunan veya demans eğilimi olan yaşlılar araç kullanmamalıdır.
• Yaşlı kişinin arabayla ne zaman ve nereye gideceği ve ne zaman dönmesinin beklendiği bilinmeli, cep telefonunun bataryası dolu olarak yanında olması sağlanmalıdır. Aracın yakıt deposu da tercihan dolu olmalıdır.
• Kışın yaşlı kişilerin uzun yola çıkmaması, kötü hava koşullarında hiç araç kullanmaması daha doğru olur.
• Araç kışa hazır olmalıdır. Bu amaçla antifriz kontrolü yapılmalı, kış lastikleri takılmalı ve gerekirse cam silecekleri değiştirilmelidir.
• Araçta aşağıdaki malzemelerin bulunduğu kontrol edilmelidir.
  • İlk yardım kiti
  • Battaniye
  • İlave sıcak tutacak giyecek
  • Akü kabloları
  • Cam için buz kazıyıcı
  • Kürek
  • Bir paket kaya tuzu, kum veya kedi kumu (aracın saplanması durumunda kullanmak için)
  • Su ve yiyecek
  • El feneri
  • Harita
• Karlı ve buzlu yollarda araç kullanılmaması daha doğru olur. Köprü ve viyadükler daha kolay donar ve ekstra dikkat ister. Daha uzun olsa bile, daha uzun olan rota tercih edilmelidir. Genellikle, anayollar ara yollardan daha iyi temizlenir ve tuzlanır.

Yaşlılar ve kış hastalıkları

Zatürre (pnömoni)

Kış aylarında zatürre sıklığı artar. Yaşlılarda bu risk daha da büyüktür. Kışla gelen direnç düşüklüğü, kapalı ortam ve diğer kronik hastalıkların varlığı riski daha da arttırır. Özellikle hastane veya bakımevi gibi ortamlarda zatürre daha kolay yayılır. Bu nedenle, yaşlılarda zatürre aşısının da ihmal edilmemesi gerekir.

Grip

Grip yine kış aylarında artan, özellikle kış sonuna doğru salgın yapan bir virüs enfeksiyonudur. Yaşlılar grip açısından riskli gruptadır ve bunlarda genellikle grip çok daha ağır geçer. Bu nedenle yaşlılarda her yıl grip aşısının tekrarlanması da unutulmamalıdır.

Eklem problemleri

Kışla birlikte artan hareketsizlik ve kilo alma eklem problemlerini ortaya çıkartabilir veya ağırlaştırabilir. Bu nedenle, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve gerekirse ilaçlar ihmal edilmemelidir.

Kalp damar hastalıkları

Kış koşulları kalp krizlerinin artmasına, kalp yetersizliğinin ağırlaşmasına ve diğer kalp ve damar hastalıklarıyla inmeye zemin hazırlar. Ayrıca, benzer nedenlerle genellikle hipertansiyonda ve diyabette ağırlaşma görülür. Bu nedenle, sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ikilisi ihmal edilmemeli ve ilaçlar düzenli kullanılmalıdır.

Kış depresyonu

Kış depresyonu veya diğer adıyla mevsimsel depresyon yada mevsimsel afektif bozukluk önemli bir psikolojik sorundur. Günlerin kısalması, karanlıkta geçen sürenin artması ve sosyal kısıtlanma bu durumu arttırır. Bu nedenle, yaşlılarda durgunluk, uykusuzluk veya normal dışı tepkiler dikkatle izlenmelidir. Bu durum direnci düşürerek grip ve zatürre gibi ağır enfeksiyonları kolaylaştırabilir, ayrıca kalp ve damar hastalıklarına da zemin hazırlayarak istenmeyen sonuçlara yol açabilir. Ayrıca, mevsimsel depresyon özellikle ağır kronik hastalıklarla birleşirse önemli ölçüde intihar riskini de beraberinde geririr. Bu nedenle, bu durum dikkatle izlenerek tedavi edilmelidir.

Sonuç

Kış koşulları yaşlılar için pek çok ek sorun getirebilir. Bu nedenle, yaşlı sevdiklerinizin kışa hazırlanması gerektiği unutulmamalıdır.

Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.