Tansiyonu yükselten nedenler

“Tansiyonum yükseldi” sözünü çok sık duyuyorsunuz, belki sizinki de zaman zaman yükseliyor. Tansiyon hastası olsanız da olmasanız da, tansiyonu yükselten nedenler sizin de tansiyonunuzu yükseltebilir.

Hipertansiyon nedir?

Hipertansiyon, kan basıncının yani tansiyonun normal sınırlar üzerinde seyretmesidir. Dinamik bir fizyolojik değişken olan kan basıncı, çeşitli koşullar altında zaman zaman kısa sürelerle normal seviyelerin üzerine çıkabilir. Ancak kan basıncı yükselmesinin kalıcı hale gelmesi durumuna hipertansiyon denir.

Hipertansiyon sadece kan basıncı yüksekliği değildir. Kan basıncı yüksekliğinin de içinde olduğu ve kalp damar hastalıkları riskinin artışı ile seyreden hemodinamik, hücresel ve metabolik süreçler topluluğunun oluşturduğu bir klinik durumdur. Şeker metabolizması sorunları (diyabet, insülin direnci, metabolik sendrom) ve kan yağları yüksekliği sıklıkla hipertansiyon ile birlikte bulunur.

Kan basıncı yüksekliği hipertansiyonun sadece bir bulgusudur, üstelik erken bulgusu da değildir. Kan basıncının yükselmesine neden olan faktörler, hipertansiyonun yol açtığı koroner kalp hastalığı, kalp yetersizliği, inme, böbrek hastalığı gibi sorunların oluşumuna da zemin hazırlar. Bu nedenle, hipertansiyon tanısı kan basıncı ile konsa bile, hipertansiyon asla sadece yüksek kan basıncından ibaret bir durum değildir.

Başlıca tansiyonu yükselten nedenler

Kimi faktörler kişinin tansiyonunun yükselmesine neden olabilir. Bu nedenler olayın başlangıcından itibaren bulunabilir veya olarak kısa veya uzun süreli çevresel etken olarak yer alabilir. Özellikle değiştirmenin kişinin kendi elinde olduğu faktörler bu konuda büyük önem taşır.

• Yaş
• Ailevi yatkınlık
  • Genetik nedenler
  • Tüm aileyi etkileyen çevresel nedenler (yaşam koşulları, beslenme alışkanlıkları vb.)
• Düşük kilolu doğmuş olmak
• Çevre ve çalışma koşulları (aşırı gürültü, vardiyalı çalışma, çevre kirliliği vb.)
• Diyabet
• Obezite
• Sigara
• Alkol
• Uyku bozuklukları (uykusuzluk, uyku apnesi, kalitesiz uyku)
• Stres ve diğer psikolojik sorunlar
• Kimi ilaçlar (ağrı kesiciler, grip ilaçları, kortizon vb.)
• Kimi bitkisel maddeler (meyankökü, yohimbin vb)
• Yaşam tarzına bağlı sorunlar
  • Aşırı tuz tüketimi
  • Doymuş yağdan ve hayvansal gıdadan zengin diyet
  • Hareketsiz yaşam tarzı

Yüksek tuz tüketimi

Günlük tuz tüketiminin fazla olması hipertansiyona neden olan önemli etkenlerden biridir. Günlük 6 gramlık tuz artışı sistolik kan basıncında 9 mmHg yükselmeye neden olur.

Dünya Sağlık Örgütü tarafından önerilen günlük tuz tüketimi azami 5 gramdır (bir çay kaşığı). Buna karşılık Türkiyede yapılan SALTURK çalışmasına göre bir kişi günlük ortalama 18 gram tuz tüketmektedir.

Şişmanlık

Tansiyonu yükselten nedenlerden biri olan şişmanlık (obezite) giderek büyüyen bir toplumsal sorun durumundadır. 2016 verilerine göre tüm dünya erişkin nüfusunun %13_ü obezite sınırı sayılan 30 kg/m2 vücut kütle indeksinin üzerinde, yani obezdir. Bu rakam 1975 yılına göre 3 kat artış anlamına gelmektedir.

Kilo artışı beraberinde kan basıncı yükselmesini de getirir. Vücut ağırlığında ortalama 10 kg fazlalık sistolik kan basıncında ortalama 1.7 mmHg, 25 kg fazlalık ise ortalama 5.2 mmHg artışa neden olmaktadır. Diğer taraftan vücut ağırlığında % 10 azalma da ortalama 4 mmHg kan basıncı azalması sağlayabilmektedir.

Diyet içeriği

Tuz kısıtlaması ve kilo verme dışında diyet kompozisyonu da önemlidir. Şeker ve diğer glisemik indeksi yüksek gıdalar tansiyonu yükseltir. Gıdalardaki glisemik indeksin 10 ünite azaltılmasıyla ortalama 1.2 mmHg civarında kan basıncı azalması sağlanabildiği gösterilmiştir.

Besinlerdeki potasyum içeriğinin arttırılması ve DASH diyeti temellerine oturan bir gıda rejimi (sebzeler, meyveler, yağsız süt ürünlerinden zengin ve kolesterol ve doymuş ve total yağlardan fakir bir gıda rejimi) de kan basıncını azaltır. Hipertansiyonlu kişilerde günde 4- 5 porsiyon (300 gr) sebze ve meyve tüketilmesi, balık tüketiminin arttırılması, doymuş yağ ve kolesterol tüketiminin azaltılması önerilir. Ayrıca liften zengin ve kalsiyum ve magnezyum içeriği yüksek beslenme düzeni de kan basıncını olumlu etkiler.

Uyku bozuklukları

Uyku apnesi, kronik uykusuzluk veya uyku kalitesinin düşük olması tansiyonu yükseten nedenler arasındadır. Kaliteli uyku süresinin gecede 5 saatin altında olması hipertansiyon gelişmesi olasılığını yaklaşık % 50 arttırır. Uyku apnesinde apnenin şiddetinin artması ve apne sırasında kandaki oksijen seviyelerinin anlamlı şekilde düşmesi hipertansiyon riskinin 2- 3 kat artmasına yol açar. Uykusuzluk veya uyku apnesinin uygun şekilde tedavi edilmesiyle de hipertansiyon her zaman ortadan kalkmasa bile tedaviyi azaltmak genellikle mümkün olur.

Stres tansiyonu yükselten nedenler arasındadır

Anlık stres ve kaygı, kan basıncını yükseltebilir, bu durum genellikle sorun yaratmaz. Ancak kronik stres ve kaygı kan basıncı kontrolünü ve tedavisini zorlaştırır. Bu nedenle stres ve anksiyete ile mücadelede gerektiğinde psikolojik yardım almak hipertansiyon tedavisinin başarısında önemli rol oynayabilir.

Anksiyete bozukluğu dışında depresyon, panik bozukluk, bipolar ataklar ve diğer psikolojik sorunlar da kan basıncını yükseltebilir. Bu durumlarda da mutlaka profesyonel psikolojik yardım almak gerekir.

Alkol

Alkol kan basıncını yükselten bir faktördür. Bir seferde üç duble veya üzerinde alınan alkol kan basıncını anlamlı şekilde yükseltici etkiye sahiptir. Alkol miktarının veya tüketim sıklığının artışı bu kan basıncı yükselmelerini kalıcı hale getirebilir. Buna karşılık, alkolün kesilmesi sistolik kan basıncını 2-4 mmHg aşağıya çeker.

İlaçlar da tansiyonu yükselten nedenler arasında yer alabilir.

Bazı ağrı kesiciler, hormon ilaçları, uzun dönem kullanılan kortizon tipi ilaçlar, soğuk algınlığı ilaçları ve diğer pek çok ilaç tansiyonu yükseltebilir. Bu durumda bu ilaçların kullanılma zorunluluğu ve tedavinin düzenlenmesi ilgili doktorla görüşerek yapılmalıdır.

Bu faktörlere dikkat etmek, hipertansiyon tedavisinin önemli bir parçasıdır. Bu şekilde hem gereksiz ilaç kullanımının önüne geçilmiş olur, hem de yaşam kalitesinde belirgin bir artış ve komplikasyonlardan korunma sağlanır.

Bu yazıda anlatılanlar bilgilendirme amaçlıdır. Tanı ve tedavi için doktorunuzun önerileri çerçevesinde hareket ediniz.